Auteur Cock Koelewijn gaat terug in de tijd met een 100 pagina’s tellende speciaalnummer over de NS in 1961. NS heeft in 1961 het herstel van de oorlogsschade al meer dan tien jaar achter de rug. Net als de grootschalige modernisering van het bedrijf, waarbij de stoomtractie definitief wordt uitgerangeerd en plaats maakt voor diesel- en elektrische locomotieven, treinstellen en moderne stalen rijtuigen. Het bedrijf maakt in 1961 nog een bescheiden winst, maar krijgt vooral op sociaal terrein te maken met grote veranderingen. In het najaar van 1961 gaan de Nederlanders door invoering van de 40-urige werkweek korter werken. Er komt een vrije zaterdag. Dit betekent voor NS dat het vervoer van reizigers en goederen voortaan wordt uitgesmeerd over vijf in plaats van over zes dagen. Hiervoor zijn meer materieel en personeel nodig. Dat personeel is er echter niet. Aan het eind van 1961 heeft NS circa 2000 vacatures en het aantrekken van Belgische spoorwerkers kan dit probleem maar voor een klein deel oplossen. Het personeelstekort heeft grote gevolgen voor het spoorboekje van 1961. NS begint in 1960 met een ingrijpende verbetering van de dienstregeling, die treinen vooral sneller moet maken. In 1961 wil NS de tweede fase van dit plan doorvoeren, met onder andere lustreinen tussen Amsterdam en Maastricht en Venlo. Voor het overwerkte en onderbetaalde NS-personeel is de nieuwe zomerdienstregeling van 1961 echter de druppel die de emmer doet overlopen. Met name de lustreinen moeten het ontgelden. Het personeel maakt lange diensten op deze treinen, met nauwelijks tijd om koffie te drinken of brood te eten. Het leidt tot stiptheidsacties, waarbij de dienstregeling van de lustreinen, die toch al gevoelig zijn voor vertragingen, volledig in de soep draait. Met de winterdienstregeling 1961/’62, die eind september ingaat, zet NS daarom een punt achter de lustreinen en keert de winterdienstregeling van 1960 terug.

Ook het goederenvervoer ervaart de gevolgen van de kortere werkweek. Het zaterdagse goederenvervoer valt grotendeels weg, waardoor het op de overige dagen drukker wordt. NS zet zoveel mogelijk materieel in en huurt zelfs extra DB-goederenwagens om aan de vraag te voldoen. Tegelijkertijd stroomt nieuw goederenmaterieel in, dat meer aan de moderne eisen voldoet.

Er valt dus inderdaad veel te vertellen over de NS in 1961. En door de foto’s van diverse fotografen en het Utrechts Archief ook veel te zien…