Twee buitenkampen van concentratiekamp Neuengamme gelegen nabij Hamburg, die in het najaar van 1944 ingericht werden voor de aanleg van een beschermingslinie aan de noordkust van Duitsland: de Friesenwall.



Waar lokale bevolking, de RAD en Hitler Jugend werden ingezet voor het graven van tankvallen in de gemakkelijkere delen van het land, werden concentratiekampgevangenen ingezet in de lastigere delen. Er zijn geen overledenen bekend onder de lokale bevolking als gevolg van dit werk. Onder de 3800 concentratiekampgevangenen die ingezet zijn voor dit werk zijn er 188 getuigenissen te vinden. Van de 1250 Nederlanders in deze kampen hebben 129 de oorlog overleefd.



“Vernichtung durch arbeit” Zoals de Nazi’s dit noemde:

“De gevangene die hier niet in leven kunnen worden gehouden, hebben geen bestaansrecht in een nieuw Europa, en zij kunnen evengoed nu dan later overlijden. Dit is geen verplegingsoord, en ik laat eenvoudigweg nieuw gevangenenmateriaal aanvragen”

Oberscharführer Griem



Wij hebben ook wel eens tegen mekander gezegd in Duitsland:

“Als je nog eens terugkomt, de mensen geloven je nooit weer.”

Albert Teunissen