Dit boek is een vervolg op Grepen uit de Geschiedenis van de Automatisering dat in 1992
en in 1995 is uitgebracht en na te zijn uitverkocht niet meer is verschenen. In 2017 heb
ik besloten om deze geschiedenis, mede op verzoek van anderen, een vervolg te geven
en wel onder dezelfde titel. Tegelijkertijd zijn in de oorspronkelijke tekst aanpassingen
en aanvullingen gedaan, waar dat nodig was. Het Woord vooraf van de oorspronkelijke
uitgave startte met het volgende.
De komst van de eerste computers luidde het begin in van de moderne geschiedenis
van de automatisering; een geschiedenis die al weer enige decennia van de twintigste
en eenentwintigste eeuw bestrijkt. Maar daarbij dient wel te worden bedacht dat er ook
een oude geschiedenis van de automatisering is, die teruggaat tot de Middeleeuwen en
zelfs ver daarvoor. Omdat de mens altijd getracht heeft het rekenen en het beheer van
verzamelingen te ondersteunen met technische hulpmiddelen, zijn door de eeuwen
heen talrijke, vaak heel ingenieuze hulpmiddelen bedacht. De wens steeds nauwkeuriger
natuurkundige en boekhoudkundige aspecten te kunnen beschrijven én het menselijk
vernuft hebben ertoe geleid dat steeds beter toepasbare methoden en technieken
zijn gerealiseerd. Uitgedrukt in tijd bestrijkt de oude geschiedenis een periode die vele
malen langer heeft geduurd dan de periode waarin de moderne computer zich wist te
ontwikkelen. Die lange periode kenmerkt zich door vele uitermate boeiende ontwikkelingen
die in veel gevallen als voorlopers zijn te beschouwen van de denkwijzen en
technische producten van dit moment. Om die reden wordt in dit boek met betrekking
tot het begrip automatisering geen onderscheid gemaakt tussen de periode waarin het
begrip 'automatisering' gemeengoed is geworden en de periode waarin men andere
termen gebruikte bij het ontwikkelen en toepassen van allerhande middelen. Deze benadering
is min of meer te vergelijken met de Engelse aanduiding history of computing
dat alles op rekengebied en bijbehorende hulpmiddelen omvat.
Over die lange automatiseringsperiode zijn inmiddels vele boeken en artikelen verschenen.
Toch blijft veel van het beschrevene min of meer verborgen, zeker in Nederland.
Het beperkt zich meestal tot een aantal vaak herhaalde hoofdlijnen waarin steeds weer
dezelfde personen en dezelfde apparaten worden genoemd. Kennelijk is het niet zo
eenvoudig om tot de omvangrijke buitenlandse literatuur door te dringen om een wat
breder beeld te krijgen. Tot de onmogelijkheden behoort dat zeker niet. Wel zal men
dan niet zelden met veel technische details worden geconfronteerd die niet altijd even
gemakkelijk te begrijpen zijn.