Het eerste en het laatste (1956) is Vestdijks eerste poging om op basis van zijn eigen luisterervaringen tot een algemeen systeem te komen, waarin beschreven is hoe iemand naar muziek luistert en hoe een oordeel over muziek tot stand komt. Vestdijk beschrijft zijn bezwaren tegen de gangbare muziekbenaderingen, en daarnaast ontwikkelt hij een eigen methode en geeft hij aan de hand van werken van J.S. Bach twee toepassingsmogelijkheden.De originaliteit en grondigheid van Vestdijk s muziekstudies maken De verzamelde muziekessays tot een waardevol deel van zijn indrukwekkende oeuvre.