Het exces – De fabriek is Leslie Kaplans proces-verbaal van het ‘ding’ dat de fabriek is. Een ding dat bestaat uit beton, baksteen, plaatijzer, gangen, loodsen, binnenplaatsen, werkzalen, wc’s, geuren van ijzer en rubber, gras tussen schroot. Maar ook het café waar men koffie gaat drinken, de fiets die men om vijf uur in de morgen pakt, de schort die men alle dagen omdoet en op vrijdagavond meeneemt om te wassen, de bushalte tegenover de fabriekspoort. Kaplan moest een even concrete als vlakke toon vinden om de kaalheid van gebaren en dingen binnen de uniforme ruimtetijd van de fabriek via taal beleefbaar te maken.

De kracht ligt erin dat ze in een onderkoelde stijl het dwingende beeld weet op te roepen van een hallucinaire fabriekskosmos zonder plaats of geschiedenis. De negen reeksen van de bundel worden niet voor niets ‘kringen’ genoemd; op een realistisch niveau gaat het om de negen uren van de arbeidsdag – maar op een tweede niveau klinken de negen kringen van Dantes Inferno mee.