Mouchette (Nouvelle histoire de Mouchette, 1937) speelt in een Noord-Frans dorpje in Artesië, de streek waar de meeste romans van Bernanos gesitueerd zijn. Het boek verscheen na het beroemde Journal d’un curé de campagne (1936) en voor Monsieur Ouine (1946 – Meneer Janeu, Uitgeverij Vleugels, 2019). Voor het eerst lijkt God helemaal afwezig in een verhaal van Bernanos.

Op een avond loopt de veertienjarige Mouchette weg van school. Met haar onverzorgde, armoedige kleren en haar schuwe, norse gedrag is ze er steevast het mikpunt van spot, niet alleen bij haar klasgenoten, ook bij de leerkracht. Ineens barst een hevig onweer los. Mouchette verdwaalt. Wanneer ze een klomp verliest, durft ze niet naar huis terug te keren. De knappe Arsène, een stroper, vindt haar en neemt haar mee naar zijn schuilhut. Daar voert hij haar dronken en bekent dat hij Mathieu, de boswachter, wellicht om het leven heeft gebracht. Het meisje is volledig in de ban van zijn woorden. Ze weet zich geen raad met haar gevoelens, een mengeling van fascinatie, opkomende verliefdheid en bewondering. Plotseling lijkt ze in een droomwereld te zijn aanbeland. De droom is echter van korte duur: Arsène krijgt een epilepsie-aanval, Mouchette verzorgt hem, maar wanneer de man bijkomt, vergrijpt hij zich aan haar. Het begin van een reeks noodlottige gebeurtenissen.

In een interview zei Bernanos dat hij het idee voor de roman opvatte nadat hij getuige was van de deportaties van plattelandsbewoners op Mallorca, die in vrachtwagens naar een executieveld werden gebracht. Hij beschouwde zijn verhaal als een fabel, waarin het lijden van Mouchette de pijn van de Spaanse bevolking symboliseert tijdens de burgeroorlog. Mouchette, als zinnebeeld van zuiverheid, staat machteloos tegenover het kwaad in de wereld. Zintuiglijk als ze is, slaagt ze er niet in haar emoties te benoemen, wat haar opsluit in een steeds groter isolement – op school, thuis en in het dorp. Ze is alleen op de wereld. Ten prooi aan ultieme ontreddering, slaat ze op de vlucht.

Schitterend, subtiel portret van een jonge vrouw. Louter door de beschrijving van haar reacties tekent Mouchettes beeld zich af voor de lezer. Zonder te psychologiseren of veel uitleg te geven weet Bernanos haar complexe persoonlijkheid – haar verbondenheid met de natuur, haar nukkige karakter, haar prille emoties van liefde, haar trouw aan een gegeven woord en vooral haar eenzaamheid – gestalte te geven in ontroerend mooie taal.